Қоғамдық қатынастар

Қоғамдық қатынастар (лат. socialis relationus - общественные отношения) - субъектілер арасында әлеуметтік өзара әрекеттестікте пайда болатын және сол субъектілер тұтастық ретінде кіретін қоғамды сипаттайтын әр түрлі байланыстар. Бұл қоғамның аса маңызды ерекше белгісі және сонымен бірге қоғамды жүйе жасайды, индивидтерді және олардың бытыраңқы іс-әрекеттерін іштей және бөлшектенген болса да бір тұтастыққа біріктіреді. Әлеуметтік өзара іс-әрекеттің субъектілері сонымен бірге берілген қоғамдық қатынастардың иеленушілері де болады.

«Қоғамдық қатынастар» ұғымы марксизм философиясында дәйекті (последовательно) зерттелді. Ол қоғамдық өндіріс, базис пен қондырғы, әлеуметтік таптар, әлеуметтік антагонизмдер, әлеуметтік жаттану, әлеуметтік фетишизм және т.с.с. проблемалармен байланысты қарастырылды. Қазіргі жағдайда марксизмге альтернативті әлеуметтік теориялар да бар екендігін ұмытпау керек: әлеуметтік нормалар (Э. Дюркгейм), әлеуметтік формалар және әлеуметтік дистанция (Г.Зиммель), әлеуметтік іс-әрекет (М. Вебер), әлеуметтік стратификация және әлеуметтік динамика (П. Сорокин), әлеуметтік іс-әрекет және әлеуметтік роль (Дж. Г. Мид) және т.б. Бұларды қоғамдық қатынастар теориясын белгілі бір деңгейде нақтылау және дамыту деп те қарастыруға болады.

Қоғамдық қатынастарды олардың жүзеге асырылу сферасына сәйкес жіктеуге болады:

- әлеуметтік қауымдастықтар деңгейінде: таптық, ұлттық, топтық, отбасылық қоғамдық қатынастар;

- топтардың белгілі бір қызметпен айналысу деңгейінде: өндірістік, оқу, театрлық т.б.

- топтағы адамдар арасындағы өзара әрекеттестік деңгейде: түлғааралық.